Chương 6: Xử lý kế toán đối với các loại thuế tiêu dùng
1. Xử lý kế toán bao gồm những loại như thế nào?
Trên hóa đơn thanh toán bao gồm thuế tiêu dùng (7.8%) và thuế tiêu dùng địa phương (2.2%)
Do đó, ở đây chúng ta sẽ đề cập tới xử lý kế ton đối với thuế tiêu dùng và thuế tiêu dùng đia phương (dưới đây sẽ gọi chung là các loại thuế tiêu dùng)
Trong xử lý kế toán các loại thuế tiêu dùng có hai phương pháp như sau:
Phương pháp 1: là phương pháp xử lý đã bao gồm các loại thuế tiêu dùng
Phương pháp này gọi là phương pháp kế toán bao gồm thuế.
Về doanh thu, chúng ta coi số tiền ghi trên hóa đơn (tất nhiên bao gồm cả các loại thuế tiêu dùng) chính là doanh thu bán hàng
Với chi phí mua hàng thì chúng ta coi số tiền ghi trên hóa đơn (tất nhiên bao gồm cả các loại thuế tiêu dùng) chính là giá vốn hàng bán.
Với các giao dịch như thanh toán chi phí hay mua tài sản cố định, chúng ta sẽ coi số tiền được ghi trên hóa đơn chính là chi phí hoặc là giá trị mua của tài sản cố định.
Trong trường hợp này khi nộp các loại thuế tiêu dùng sẽ phát sinh các loại phí gọi là các loại thuế tiêu dùng.
Thêm một phương pháp nữa là phương pháp xử lý không bao gồm các loại thuế tiêu dùng
Phương pháp này gọi là phương pháp kế toán không bao gồm thuế
Trong phương pháp này ta xem các loại thuế tiêu dùng là tài khoản trung gian.
Có nghĩa là, xem như là khách hàng ký gửi các loại thuế tiêu dùng, và sẽ xử lý như là một khoản thuế tiêu dùng tạm thu trong doanh thu.
Các khoản thuế tiêu dùng được bao gồm trong chi phí mua hàng, thanh toán các chi phí hoặc mua tài sản cố định v.v. thì sẽ được xử lý như là khoản thuế tiêu dùng tạm chi.
Trong trường hợp này thì các khoản thuế tiêu dùng hoàn toàn không phát sinh như là một khoản thu nhập hay chi phí.
Hoàn toàn không có mối liên quan nào tới lãi lỗ của công ty.
2. Phương pháp kế toán không bao gồm thuế
Chúng ta tiến hành xử lý các giao dịch sau đây bằng phương pháp không bao gồm thuế trong thực tế.
| Giá không bao gồm thuế | Các loại thuế tiêu dùng | Số tiền trên hóa đơn | |
|---|---|---|---|
| (1) Doanh thu | 10,000 yên | 1,000 yên | 11,000 yên |
| (2) Mua hàng hóa | 5,000 yên | 500 yên | 5,500 yên |
| (3) Thanh toán văn phòng phẩm | 300 yên | 30 yên | 330 yên |
| (4) Mua thiết bị | 1,000 yên | 100 yên | 1,100 yên |
Toàn bộ những giao dịch trên ta xử lý bằng cách chia thành phần giá chưa thuế và các loại thuế tiêu dùng
(1) Khi tính doanh thu
| Các khoản phải thu 11,000 | Doanh thu 10,000 |
| Các khoản thuế tạm thu 1,000 |
(2) Khi tính giá vốn
| Giá vốn hàng bán 5,000 | Các khoản phải trả 5,500 |
| Các khoản thuế tạm chi 500 |
(3) Khi thanh toán văn phòng phẩm
| Chi phí văn phòng phẩm 300 | Tiền mặt 330 |
| Các khoản thuế tạm chi 30 |
(4) Khi mua thiết bị
| Dụng cụ thiết bị 1,000 | Chi phí phải trả 1,100 |
| Các khoản thuế tạm chi 100 |
3. Phương thức kế toán bao gồm thuế
Cùng ví dụ ở phương thức kế toán không bao gồm thuế, chúng ta tiến hành định khoản theo phương thức kế toán bao gồm thuế trong thực tế giống như sau đây
(1) Khi tính doanh thu
| Các khoản phải thu 11,000 | Doanh thu 11,000 |
(2) Khi tính giá vốn
| Giá vốn hàng bán 5,500 | Các khoản phải trả 5,500 |
(3) Khi thanh toán văn phòng phẩm
| Chi phí văn phòng phẩm 330 | Tiền mặt 330 |
(4) Khi mua thiết bị
| Dụng cụ thiết bị 1,100 | Chi phí phải trả 1,100 |
Là phương pháp tính toán thu nhập, chi phí và tài sản dựa trên số tiền đã bao gồm các loại thuế tiêu dùng.
4. Xử lý kế toán nên lựa chọn như thế nào?
(1) Về mặt nguyên tắc là như thế nào?
Nguyên tắc là tất cả các giao dịch sẽ lựa chọn một trong hai phương thức là phương thức kế toán không bao gồm thuế và phương thức kế toán bao gồm thuế.
Tóm lại nếu thu nhập áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế, nhưng chi phi lại áp dụng phương thức kế toán không bao gồm thuế, điều này về mặt nguyên tắc là không thể.
Với mỗi phương thức mà công ty đã lựa chọn thì tất cả mọi giao dịch phát sinh đều phải áp dụng phương thức đó.
(2) Ngoại lệ trong việc lựa chọn phương thức xử lý kế toán
Về mặt nguyên tắc là sẽ áp dụng một trong những phương thức đã đề cập ở trên đối với tất cả các giao dịch.
Tuy nhiên, trường hợp công ty áp dụng phương thức kế toán không bao gồm thuế đối với các giao dịch liên quan tới thu nhập như các loại doanh thu thì có hai ngoại lệ sau đây vẫn được áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế
Thứ nhất là các giao dịch liên quan tới thanh toán các chi phí hay mua các loại tài sản cố định thì vẫn có thể áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế.
Tài sản cố định ở đây là nói đến 3 loại tài sản bao gồm tài sản cố định, tài sản sử dụng lâu dài, hàng tồn kho
Thứ hai là đối với 3 loại tài sản trên thì phải áp dụng một phương thức xử lý đồng nhất, tuy nhiên nếu được thỏa mãn điều kiện áp dụng liên tục thì giao dịch mua hàng tồn kho có thể được lựa chọn phương thức khác với phương thức áp dụng cho hai tài sản còn lại.
Ví dụ như, chúng ta có thể lựa chọn phương thức kế toán không bao gồm thuế cho các giao dịch về thu nhập và chi phí, lựa chọn phương thức kế toán bao gồm thuế cho các giao dịch về các loại tài sản cố định.
Thêm nữa, trong các loại tài sản cố định chúng ta có thể áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế cho tài sản cố định và tài sản sử dụng lâu dài và áp dụng phương thức kế toán không bao gồm thuế cho hàng tồn kho.
Phương thức kế toán không bao gồm thuế được coi là phù hợp để áp dụng vào việc xử lý kế toán.
Bảng sau đây tổng hợp những phương pháp lựa chọn như đã trình bày trên đây.
| Giao dịch | Cách 1 | Cách 2 | Cách 3 | Cách 4 |
|---|---|---|---|---|
| Doanh thu bán hàng | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế |
Tài sản
|
Kế toán không bao gồm thuế |
Kế toán không bao gồm thuế |
Kế toán bao gồm thuế |
- Kế toán không bao gồm thuế - Kế toán bao gồm thuế |
| Chi phí bán hàng, chi phí quản lý | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế |
| Giao dịch | Cách 5 | Cách 6 | Cách 7 | Cách 8 |
|---|---|---|---|---|
| Các loại doanh thu bán hàng | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế |
Tài sản
|
- Kế toán bao gồm thuế - Kế toán không bao gồm thuế |
Kế toán bao gồm thuế |
- Kế toán không bao gồm thuế - Kế toán bao gồm thuế |
- Kế toán bao gồm thuế - Kế toán không bao gồm thuế |
| Chi phí bán hàng, chi phí quản lý | Kế toán bao gồm thuế | Kế toán bao gồm thuế | Kế toán bao gồm thuế | Kế toán không bao gồm thuế |
5. Phương pháp kế toán của đơn vị kinh doanh miễn thuế
Những công ty nhỏ được miễn trừ nộp các khoản thuế tiêu dùng thì không cần xác nhận phương thức xử lý kế toán đối với tất cả các loại thuế tiêu dùng.
Do đó, đối với tất cả các giao dịch đều áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế.
Đối với các đơn vị kinh doanh được miễn thuế, để được miễn nghĩa vụ nộp các khoản thuế tiêu dùng thì cho dù có thêm và yêu cầu các khoản thuế tiêu dùng thì vẫn phải tính các loại thuế đó như là thu nhập.
Đối với các đơn vị kinh doanh chịu thuế này thì việc áp dụng phương thức xử lý các khoản thuế tiêu dùng tạm thu giống như một tài khoản trung gian là không thể.
Mặt khác, vì các loại thuế tiêu dùng trong việc mua hàng hóa đầu vào cũng không được khấu trừ cho nên các đơn vị kinh doanh miễn thuế sẽ phải chi trả thuế giống như một người tiêu dùng.
Do đó, sẽ áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế.
Trong khi tính toán phần thu nhập chịu thuế của thuế doanh nghiệp thì việc chỉ có thể áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế, ví dụ như các loại thuế tiêu dùng trong hoạt động chi trả mua các tài sản có khấu hao thì được bao gồm trong giá mua và sẽ trở thành chi phí thông qua việc tính các khoản khấu hao.
Cách xử lý này được áp dụng đối với các pháp nhân chỉ thực hiện hoạt động chuyển nhượng tài sản không chịu thuế tiêu dùng, các pháp nhân có doanh thu chịu thuế bằng 0.
Ngoài ra, các đơn vị kinh doanh được miễn thuế khi đã chọn
Thêm nữa, khi đơn vị kinh doanh miễn thuế chọn trở thành đơn vị kinh doanh chịu thuế thì theo nguyên tắc, có thể tùy ý lựa chọn phương thức kế toán không bao gồm thuế hoặc là phương thức kế toán bao gồm thuế.
6. Phương thức kế toán không bao gồm thuế đồng loạt cuối kỳ là gì?
Trường hợp lựa chọn phương thức kế toán không bao gồm thuế, theo nguyên tắc phải tiến hành xử lí đối với từng giao dịch.
Tuy nhiên, đối với những giao dịch trong kỳ xử lý trên cơ sở số tiền bao gồm thuế, sau đó cuối kì tiến hành loại bỏ thuế đồng loạt, việc này cũng có hiệu quả tương tự như tiến hành xử lý trên từng giao dịch.
Do đó, vì đặc biệt là không gây tổn hại về khoản thuế phải đóng nên phương thức kế toán không bao gồm thuế đồng loạt cuối kỳ cũng được xem như là phương thức kế toán không bao gồm thuế.
Thêm nữa, cũng giống với việc quyết toán vào cuối kỳ thì trong các giai đoạn quyết toán hàng tháng hay quyết toán giữa kỳ thì việc xử lý loại bỏ thuế đồng loạt cũng được áp dụng.
Ví dụ
| Doanh thu | 1,000 (không gồm thuế) |
| Giá vốn | 600 (không gồm thuế) |
| Chi phí chi trả | 100 (không gồm thuế) |
| Mua tài sản cố định | 200 (không gồm thuế) |
Cách xử lý trong kỳ là:
| Tiền mặt 1,100 | Doanh thu 1,100 |
| Giá vốn 660 | Tiền mặt 660 |
| Chi phí 110 | Tiền mặt 110 |
| Tài sản cố định 220 | Tiền mặt 220 |
Cuối kỳ, các giao dịch đã được xử lý giữa kỳ bằng phương thức kế toán bao gồm thuế như trên, sẽ được xử lý theo phương thức kế toán không bao gồm thuế thực hiện đồng loạt như sau đây.
| Doanh thu 100 | Các khoản thuế tiêu dùng tạm thu 100 |
| Các khoản thuế tiêu dùng tạm thu 90 | Giá vốn 60 |
| Chi phí 10 | |
| Tài sản cố định 20 |
7. Các loại thuế tiêu dùng được xử lý như thế nào lúc quyết toán?
(1) Công ty lựa chọn phương thức kế toán không bao gồm thuế.
Số tiền thu được sau khi lấy khoản thuế tiêu dùng tạm thu trừ đi khoản thuế tiêu dùng tạm chi gọi là thuế tiêu dùng chưa trả.
Số dư vào cuối kỳ như sau:
- Các khoản thuế tiêu dùng tạm thu 1,000
- Các khoản thuế tiêu dùng tạm trả 800
Sẽ xử lý:
| Các khoản thuế tiêu dùng tạm thu 1,000 | Các khoản thuế tiêu dùng tạm trả 800 |
| Các khoản thuế tiêu dùng chưa trả 200 |
Và ngược lại, khi các khoản thuế tiêu dùng tạm thu là 700, nhưng các khoản thuế tiêu dùng tạm trả là 800 thì công ty sẽ được hoàn số thuế là 100 như sau
| Các khoán thuế tiêu dùng tạm thu 700 | Các khoản thuế tiêu dùng tạm trả 800 |
| Các khoản thuế tiêu dùng chưa trả 100 |
Nếu như, trong các công ty lựa chọn phương pháp tính thuế đơn giản, trường hợp có sự chênh lệch về số tiền các loại thuế tiêu dùng phải nộp với số tiền sau khi đem các khoản thuế tiêu dụng tạm thu trừ đi các khoản thuế tiêu dùng tạm trả, thì số tiền chênh lệch này được tính là thu nhập khác.
| Các khoản thuê tiêu dùng tạm thu 1,000 | Các khoản thuế tiêu dùng tạm trả 800 |
| Các khoản thuế tiêu dùng chưa trả 100 | |
| Thu nhập khác 100 |
Cũng có trường hợp số tiền sau khi cấn trừ số tiền thuế tiêu dùng tạm thu và số tiền thuế tiêu dùng tạm chi với số thuế chưa trả hoặc số tiền được hoàn lại không khớp nhau, các trường hợp đó như sau:
① Trường hợp các xí nghiệp vừa và nhỏ lựa chọn phương pháp tính thuế đơn giản.
② Trường hợp công ty áp dụng phương thức kế toán không bao gồm thuế đối với thu nhập như các loại doanh thu, nhưng khi xem xét các vấn đề xử lí các nghiệp vụ thì lại áp dụng phương thức kế toán bao gồm thuế cho các giao dịch liên quan tới tài sản hoặc chi phí có tính thuế tiêu dùng đầu vào.
Trường hợp bỏ những phần giá trị không đủ một yên trong khi tiến hành xuất hóa đơn có ghi riêng các loại thuế tiêu dùng đối với từng giao dịch.
(2) Công ty lựa chọn phương thức kế toán bao gồm thuế.
Thuế tiêu dùng phải nộp có thể được tính vào khoản chi phí chưa thanh toán khi quyết toán cuối năm.
Ví dụ như, nếu số thuế tiêu dùng phải nộp là 100 thì sẽ xử lí như sau:
| Thuế và phí 100 | Các loại thuế tiêu dùng chưa trả 100 |
Không tính vào chi phí chưa trả thì khi nộp tiền được xử lý như sau:
| Thuế và phí 100 | Tiền mặt 100 |
Ngược lại trong trường hợp được hoàn thuế thì thuế tiêu dùng được hoàn có thể được tính vào khoản phải thu khi quyết toán cuối kỳ. Ví dụ như, nếu các khoản thuế tiêu dùng được hoàn là 10 thì sẽ xử lí như sau:
| Các khoản thuế tiêu dùng chưa thu 10 | Thu nhập khác 10 |
Thêm nữa, nếu không tính vào các khoản phải thu, thì khi được hoàn thuế sẽ xử lý như sau:
| Tiền mặt 10 | Thu nhập khác 10 |
Tổng hợp
|
8. Xử lý thuế tiêu dùng theo luật thuế doanh nghiệp
(1) Các loại thuế tiêu dùng nên được xử lý kế toán như thế nào thì tốt.
Như đã đề cập trước đây, có một số cách xử lý kế toán thuế tiêu dùng.
Trong khi tính toán thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (lợi nhuận báo cáo lên cục thuế) thì công ty co thể tự do lựa chọn phương pháp xử lý kế toán.
Tùy thuộc vào phương pháp xử lý kế toán mà công ty đó lựa chọn sẽ tiến hành tính toán phần thu nhập chịu thuế.
(2) Các khoản thuế tiêu dùng phải nộp trong trường hợp công ty lựa chọn phương thức kế toán bao gồm thuế.
Công ty lựa chọn phương thức kế toán bao gồm thuế thì sẽ xử lý các khoản thuế tiêu dùng phải nộp như là một khoản thuế phí, nó được coi như là khoản chi phí bị tổn hại.
Thêm nữa, các khoản thuế tiêu dùng được hoàn lại sẽ được coi như là phần thu nhập khác chịu thuế.
(3) Các khoản thuế tiêu dùng lúc nào sẽ được coi là chi phí
Công ty lựa chọn phương thức kế toán bao gồm thuế sẽ ghi nhận các khoản thuế tiêu dùng phải nộp như là chi phí.
Thời gian mà các khoản này được xác nhận là chi phí tại thời điểm vào năm tài chính mà công ty đã nộp tờ khai các loại thuế tiêu dùng, hoặc vào năm kinh doanh công ty đã tính các khoản thuế thuế tiêu dùng phải nộp ghi trên tờ khai thuế nhưng chưa nộp mà ghi vào khoản chưa trả.